Museum Het Rembrandthuis start binnenkort de tentoonstelling HIER. Zwart in Rembrandts tijd. Hierin toont zij niet alleen bijfiguren en stereotypen maar ook onderbelichte kunstwerken met zwarte mensen.
Zwarte mensen waren aanwezig in het zeventiende-eeuwse Nederland. Hier, in de samenleving, in Rembrandts buurt én in de kunst. Lang is dit onderbelicht gebleven, onterecht. Van 6 maart t/m 31 mei 2020 kom je in Museum Het Rembrandthuis oog-in-oog met bijzondere portretten van zwarte mensen. Hoe beeldden kunstenaars ze af? En kunnen we erachter komen wie ze zijn? HIER. Zwart in Rembrandts tijd gaat over onderbelichte kunstwerken en beeldvorming, over herkenning en erkenning.
Wat valt op in de kunstwerken door Rembrandt en vele van zijn tijdgenoten? De stereotypen die later het beeld van zwarte mensen zouden bepalen, zijn nog niet overheersend. Bovendien zijn zwarte personen niet alleen bijfiguren met een ondergeschikte rol, maar vaak juist het centrale onderwerp van het kunstwerk. De tentoonstelling vertelt ook de verhalen achter de kunstwerken. Tussen circa 1630 en 1660 was er een kleine gemeenschap van vrije zwarte mensen in de omgeving van de Jodenbreestraat, in Rembrandts buurt. Door recent onderzoek weten we nu veel meer over deze Afro-Amsterdammers. “Al jaren ben ik op zoek naar historische portretten van zwarte mensen zoals ik. Er moet toch meer zijn dan het stereotype beeld van bediende, tot slaaf gemaakte of karikatuur? Ik vond het alternatief in Rembrandts tijd: een portrettengalerij van zwarte mensen die volwaardig zijn verbeeld.” – Stephanie Archangel, gastconservator “Als museum hopen we dat deze tentoonstelling impact zal maken. HIER. Zwart in Rembrandts tijd iseen krachtig statement over zwarte aanwezigheid en representatie in Nederland, over beter kijkenen blinde vlekken, over zeggenschap en een kantelende beeldvorming.” – Lidewij de Koekkoek,directeur Museum Het Rembrandthuis HIER. Een selectie Rembrandts interesse in zwarte mensen was uitzonderlijk in de zeventiende eeuw. Hij heeft ze verbeeld op tenminste tien schilderijen, zes etsen en zes tekeningen. Zo ook op de ets Buste van een vrouw uit 1630, waarin een jonge vrouw de hoofdrol heeft gekregen. Rembrandt maakte dit werk toen hij nog in Leiden woonde. De gelaatstrekken van de vrouw wijzen erop dat zij zwart was. Toch slaagde hij er nog niet in haar huid zwart te doen lijken. Later, in Amsterdam kreeg hij dat veel beter onder de knie; zijn latere portretten zijn vaak zorgvuldig naar het leven weergegeven. Het lijkt waarschijnlijk dat Rembrandts zwarte buurtgenoten model hebben gestaan. Een andere blikvanger in de tentoonstelling is Koning Caspar van Hendrick Heerschop. Van de drie koningen die het Christuskind komen aanbidden, zou volgens de legende een Afrikaan zijn. Soms wordt hij Caspar genoemd, soms Balthasar. Heerschop schilderde hem, zonder omgeving en verhaal. Hij is alleen te herkennen aan zijn kostbare kleding en de pot met de wierook die hij schonk. Maar de meeste aandacht trekt het gezicht van de man, die ons trots en zelfverzekerd aankijkt. Ook Rembrandts eerste leerling Gerrit Dou maakte een indrukwekkend portret van een zwarte jongen, die ons over zijn schouder aankijkt, gekleed in een fantasiekostuum. Wat ingewikkeld blijft, is de identiteit van de zwarte geportretteerden uit de zeventiende eeuw. We kennen steeds meer namen van zwarte buurtgenoten van Rembrandt, maar kunnen deze niet koppelen aan de portretten.
Comments